Udar mózgu jest jednostką chorobową stanowiącą stan bezpośredniego zagrożenia życia. W wyniku udaru następuje zaburzenie ukrwienia tkanki mózgowej a następnie obumieranie poszczególnych części ośrodkowego układu nerwowego. W przebiegu udaru dochodzi do rozwoju określonych deficytów neurologicznych, które mogą zostać nieodwracalne.

Objawy udaru, rokowania oraz możliwości leczenia mogą być bardzo zróżnicowane. Obraz kliniczny danego przypadku będzie zależeć od uszkodzonych struktur mózgowych i rozległości obszarów niedokrwienia.

Udar mózgu – jest to zespół objawów neurologicznych, wywołanych nagłym zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu.

Rodzaje udaru:

Udar mózgu może powstać gdy, duża tętnica doprowadzająca krew do mózgu lub mała tętniczka wewnątrzmózgowa zostanie zamknięta, ulegnie dużemu zwężeniu lub pęknięciu i w konsekwencji nie dostarczy krwi z tlenem i substancjami odżywczymi do określonych obszarów mózgu. Dochodzi wówczas do udaru niedokrwiennego, zwanego inaczej zawałem mózgu.

Udar niedokrwienny rozwija się w wyniku zatrzymania przepływu krwi przez określone naczynia tętnicze. Jest jedną z najczęściej występujących postaci udaru mózgu. Występuje w 70 – 80% przypadków. Do najczęstszych przyczyn powstania udaru niedokrwiennego zaliczamy:

• zaawansowaną miażdżycę (w przebiegu tej choroby dochodzi do stopniowego zmniejszania się światła naczynia krwionośnego, co powoduje utrudniony przepływ krwi – uszkodzenia małych tętniczek)
• zakrzep tętnicy (w niektórych przypadkach może dojść do całkowitego zamknięcia naczynia np. poprzez powstanie zakrzepu),
• -zator (pochodzący z serca, lokalizujący się wewnątrz jednej z tętnic mózgowych).

Natomiast w sytuacji w której dojdzie do pęknięcia tętniczki a krew rozleje się w pewnym obszarze mózgu, mówimy o udarze krwotocznym – tzw; wylewie. Udar krwotoczny wywołany jest przez uszkodzenia ścian naczyń tętniczych w obrębie mózgu i związany z nimi wylew krwi do struktur mózgowych. Na wskutek tego zjawiska krew nie dopływa do odpowiednich struktur, niszczy okoliczne struktury i powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Dlatego udar krwotoczny może być związany z wystąpieniem uogólnionych objawów neurologicznych a zakres dolegliwości zależy od lokalizacji wylewu. Ten rodzaj udaru cechuje zazwyczaj cięższy przebieg, ograniczone możliwości leczenia oraz gorsze rokowania.

Udar krwotoczny może być spowodowany:

• wylewem śródmózgowym (w wyniku pęknięcia tętniczki mózgowej, wcześniej uszkodzonej, np. wysokim ciśnieniem krwi),
• wylewem podpajęczynówkowym (oznacza to wylanie się krwi do przestrzeni otaczającej mózg, np. pęknięcia tętniaka).

Krwotok podpajęczynówkowy jest najniebezpieczniejszym rodzajem udaru mózgu.

Przyczyny udaru:

Podstawową przyczyną objawów udaru jest obumieranie poszczególnych neuronów, spowodowane niewystarczającym ich ukrwieniem. Neurony budując mózg potrzebują ciągłego dostępu do tlenu i składników odżywczych, które są im dostarczane razem z krwią. Kiedy do tkanek mózgu nie dopływa wystarczająca ilość krwi, rozpoczyna się proces nieodwracalnych zmian.

Ryzyko wystąpienia udaru zwiększa się wraz z nieprawidłowymi nawykami zdrowotnymi oraz szkodliwym stylem życia.

Czynniki ryzyka udaru:

Wyróżniamy czynniki niemodyfikowalne oraz czynniki modyfikowalne.

• Czynniki niemodyfikowalne (nie podlegające zmianie, na które nie mamy wpływu) to:
• płeć (częściej mężczyźni),
• wiek (powyżej 65 r. ż),
• uwarunkowania etniczne (najczęściej rasa czarna, Latynosi),
• czynniki genetyczne (dodatni wywiad u rodziców),
• przebyty udar lub przemijający atak niedokrwienny (TIA)
• choroby dziedziczne (anemia sierpowata, zespół Marfana itd.).
• Czynniki modyfikowalne (na które mamy wpływ i możemy je zmieniać) to:
• nadciśnienie tętnicze (jeden z najgroźniejszych czynników, im wyższe CTK, tym wyższe ryzyko udaru). Nadciśnienie zwiększa ryzyko udaru- czterokrotnie!
• choroby układu krążenia- miażdżyca (przebyty zawał, migotanie przedsionków, wady serca). Migotanie przedsionków lub zaburzenie rytmu serca zwiększa ryzyko udaru- pięciokrotnie! (powoduje gromadzenie się krwi i rozwój skrzepów),
• cukrzyca,
• podwyższony cholesterol (duża ilość cholesterolu we krwi powoduje skrzepy),
• palenie tytoniu (zwłaszcza w połączeniu z tabletkami antykoncepcyjnymi),
• nieprawidłowa dieta (dieta bogata w tłuszcze nasycone i tłuszcze trans- podnosi cholesterol, bogata w sód zwiększa CTK, dieta wysokokaloryczna powoduje otyłość),
• otyłość (zazwyczaj występuje z nadciśnieniem tętniczym, chorobami serca, cukrzycą i podwyższonym cholesterolem),
• brak aktywności fizycznej,
• nadużywanie alkoholu (zwiększa ryzyko udaru trzykrotnie),
• czynniki psychospołeczne (stres, depresja, negatywne wydarzenia życiowe),
• migrena, dna moczanowa, uraz tętnicy, niedoczynność tarczycy, zakażenia, zaburzenia krzepnięcia krwi, zaburzenia gospodarki lipidowej, stosowanie amfetaminy i kokainy.

Objawy udaru:

Udar mózgu wymaga szybkiej interwencji medycznej aby móc uniknąć rozwoju poważnych i permanentnych deficytów neurologicznych. Od momentu wystąpienia pierwszych objawów liczy się każda minuta a prawidłowe rozpoznanie objawów udaru ma kluczowy wpływ na zapewnienie osobie chorej niezwłocznej pomocy.

W niektórych przypadkach przed wystąpieniem głównych objawów udaru, pojawiają się objawy ostrzegawcze. Jest to tzw: przemijające niedokrwienie mózgu (TIA-transient ischemic attack), inaczej mały udar. Objawy ostrzegawcze zazwyczaj utrzymują się 15 – 60 minut, najdłużej trwają do 24 godzin i ustępują samoistnie.

Zaliczamy do nich:

• wykrzywienie twarzy-po jednej stronie, widoczne jako opuszczenie kącika ust oraz powieki po jednej tronie twarzy,
• nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała, drętwienie tej strony,
• nagłe zaburzenia mowy(mowa trudna do zrozumienia, niewyraźna),
• nagłe osłabienie kończyn po jednej stronie ciała( niedowład),
• nagłe zawroty głowy z problemem utrzymania równowagi,
• nagłe zaburzenia widzenia: niedowidzenie na jedno oko lub niedostrzeganie połowy pola widzenia.

Natomiast do głównych objawów udaru należą:

• Objawy ruchowe – obserwujemy osłabienie lub niesprawność jednej z kończyn, obu kończyn po tej samej stronie ciała, może dotyczyć trzech kończyn lub wszystkich kończyn,
• Zaburzenia mowy/zaburzenia językowe – afazja czuciowa (trudności w rozumieniu mowy), afazja ruchowa (trudności w doborze słów), dyzartria (trudności w artykulacji słów), występują trudności w czytaniu, pisaniu i leczeniu,
• Zaburzenia czuciowe – zaburzenia lub utrata czucia w obrębie jednej/ większej liczby kończyn, zaburzenia widzenia: zaburzenia pola widzenia, dwojenie, podwójne widzenie,
• Zaburzenia zachowania – wykonywanie codziennych czynności sprawia trudność (mycie, ubieranie, jedzenie), dezorientacja czasowo-przestrzenna, zaburzenia pamięci (głównie świeżej),
• Zaburzenia równowagi-problem z utrzymaniem pionowej postawy oraz z poruszaniem.

W przypadku podejrzenia, że ktoś z naszym otoczeniu może mieć udar, wystarczy przeprowadzić tzw: test F.A.S.T, polegający na wykonaniu trzech prostych czynności:

• F – twarz: poprosić osobę, aby się uśmiechnęła (zwróć uwagę czy opada mu jedna strona twarzy),
• A – ramiona – poprosić osobę o podniesienie obu ramion (zwróć uwagę czy jedno ramię nie opada w dół),
• S – mowa – poprosić osobę o powtórzenie prostej frazy (zwróć uwagę czy mowa jest dziwna czy niewyraźna),
• T – czas – jeżeli zaobserwujesz którykolwiek z tych objawów, zadzwoń na pogotowie. W celu ustalenia najlepszego leczenia bardzo ważne jest podanie dokładnego czasu wystąpienia pierwszych objawów.

Leczenie udaru:

Aby móc osiągnąć najlepszy efekt w leczeniu należy włączyć właściwe działania w pierwszych godzinach od wystąpienia objawów. Do takich działań należą:

• -rozpoznanie objawów wskazujących na udar przez samego pacjenta lub osoby z jego otoczenia,
• -jak najszybsze wezwanie pogotowia ratunkowego i umieszczenie chorego w oddziale udarowym,
• -określenie rodzaju udaru i szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia:
• leczenie farmakologiczne ( swoiste i ogólne),
• leczenie wewnątrznaczyniowe,
• profilaktyka oraz leczenie powikłań neurologicznych ( obrzęk mózgu, krwawienia wtórne, ataki padaczki) i ogólnoustrojowych ( infekcje, odleżyny, zatorowość płucna, zachłystowe zapalenie płuc, zakrzepica żył głębokich),
• wczesna rehabilitacja,
• wczesna wtórna profilaktyka udaru.

W leczeniu udaru niedokrwiennego największe korzyści pacjent uzyskuje wtedy gdy leczenie trombolityczne zostanie wdrożone w pierwszej godzinie od pojawienia się objawów udaru. Dożylna tromboliza rt-PA jest zalecana w leczeniu świeżego udaru niedokrwiennego mózgu i może być zastosowana  do 4,5 godziny od wystąpienia objawów.

Profilaktyka p/udarowa:

W zapobieganiu udarowi istotne znaczenie ma zdrowy styl życia; stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety, aktywność fizyczna oraz unikanie używek (palenia tytoniu, picia dużej ilości alkoholu). Ponadto bardzo ważne są regularne kontrole u lekarza ( badania okresowe).

__________________________

Źródła:

https://dag.pl/pacjent/artykuly/udar-mozgu-objawy-przyczyny-leczenie/ [dostęp: 15.12.2022].

https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu [dostęp: 15.12.2022].

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/stroke/symptoms-causes/syc-20350113 [dostęp: 15.12.2022].

https://www.cdc.gov/stroke/about.htm [dostęp: 15.12.2022].

https://www.medonet.pl/magazyny/udar,co-to-jest-udar-,artykul,1660165.html [dostęp: 15.12.2022].

https://www.przychodniasynexus.pl/udar-mozgu-przyczyny-objawy-leczenie-jak-zminimalizowac-ryzyko-udaru/ [dostęp: 15.12.2022].